Zrzeczenie się dziedziczenia

Zgodnie z art. 1048 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.): Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Z cytowanego przepisu wynikają dwie podstawowe kwestie. Po pierwsze, zrzeczenie się dziedziczenia następuje w formie umowy, a po wtóre umowa ta wymaga formy aktu notarialnego. Należy mieć na uwadze, że zawarcie jej w innej formie (a więc np. w formie pisemnej lub ustnie) spowoduje, że umowa będzie nieważna z mocy prawa.

ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA

↓

UMOWA W FORMIE AKTU NOTARIALNEGO

Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują także na skutki umowy zrzeczenia się dziedziczenia. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej (dopiero zawarcie w umowie odpowiedniego postanowienia wyłącza ten skutek). Ponadto, zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku (art. 1049 k.c.). Wskazać należy również, iż ustawodawca przewidział także możliwość uchylenia zrzeczenia się dziedziczenia, które może nastąpić także poprzez zawarcie umowy między tym kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Taka umowa również wymaga formy aktu notarialnego (art. 1050 k.c.)

UCHYLENIE ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA

↓

UMOWA W FORMIE AKTU NOTARIALNEGO

Jak wynika z powyższych przepisów, do zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia dochodzi pomiędzy przyszłym spadkodawcą, a osobą należącą do kręgu jego spadkobierców ustawowych. Należy jednak mieć na uwadze, że powyższe uregulowania nie dotyczą gminy ani Skarbu Państwa, którzy jako spadkobiercy powołani do spadku w ostatniej kolejności nabywają spadek niezależnie od swojej woli. Z przepisów wynika także, iż umowa zrzeczenia się dziedziczenia nie ma charakteru osobistego, co oznacza, że może być zawarta również przez pełnomocnika.

Z powyższych uregulowań wynika także przedmiot umowy zrzeczenia się, tj. prawo do dziedziczenia z ustawy. Należy jednak pamiętać, iż skutki prawne zrzeczenia się dziedziczenia nie dotyczą dziedziczenia testamentowego! Co oznacza, że spadkobierca ustawowy, który zrzekł się przez umowę z przyszłym spadkodawcą dziedziczenia może dziedziczyć po tym spadkodawcy na podstawie sporządzonego przez niego testamentu. Warto wiedzieć też, że skutki prawne umowy zrzeczenia się dziedziczenia następują dopiero z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci osoby, po której następuje zrzeczenie się dziedziczenia.

Jak już wspominano wyżej, podstawowym skutkiem prawnym tej instytucji jest wyłączenie zrzekającego się od dziedziczenia tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Przez powyższe należy rozumieć, że zrzekający się nie będzie dziedziczył po zmarłym z ustawy, nie otrzyma zachowku ani innych korzyści przypadających mu z mocy ustawy.

WAŻNE!

ZRZECZENIE SIĘ DZIEDZICZENIA, A ODRZUCENIE SPADKU TO DWIE ODRĘBNE INSTYTUCJE

Pomiędzy zrzeczeniem się dziedziczenia, a odrzuceniem spadku zachodzą trzy podstawowe różnice:

• zrzeczenie się dziedziczenia jest umową dwustronną między spadkodawcą, a spadkobiercą, która jest podpisywana za życia spadkodawcy, podczas gdy odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną i jest dokonywana przez spadkobiercę po śmierci spadkodawcy,
• zrzeczenie się dziedziczenia umożliwia uchylenie zrzeczenia się dziedziczenia poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, podczas gdy odrzucenie spadku jest oświadczeniem, którego nie można odwołać (wyjątkiem jest jedynie błąd bądź groźba),
• zrzeczenie się dziedziczenia co do zasady pozbawia spadku również zstępnych spadkobiercy, podczas gdy odrzucenie spadku powoduje, że prawo do dziedziczenia przechodzi na zstępnych odrzucającego spadek.