Przerwa w odbywaniu kary pozbawienia wolności

Kiedy Twój los tak się ułoży, że zapadnie wyrok skazujący i musisz udać się do zakładu karnego na odbycie kary, to nie oznacza automatycznie, że nie ma szansy na wcześniejsze zrealizowanie kary, czy też na przerwę w jej wykonaniu – właśnie ten punkt będzie przedmiotem tego artykułu.

Przerwa w wykonywaniu kary dotyczyć:

1. kary pozbawienia wolności;
2. zastępczej kary pozbawienia wolności (orzekana wobec skazanych, którzy nie uiścili kary grzywny);
3. kary aresztu;
4. zastępczej kary aresztu.

Przerwa w wykonywaniu kary dotyczy skazanego, który już rozpoczął odbywanie tej kary, to znaczy został przyjęty do zakładu karnego. Wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności wiąże się z koniecznością jej odbycia, jednak w tym czasie mogą wystąpić przeszkody uniemożlwiające jej wykonanie. Instytucja przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności pozwala na złagodzenie negatywnych skutków pozbawienia wolności.

Udzielenie przerwy w wykonywaniu kary uzależnione jest od konieczności spełnienia pewnych okoliczności. Wśród nich są takie, które nakazują sądowi udzielenie przerwy oraz takie, które jedynie umożliwiają udzielenie takiej przerwy

Obligatoryjnymi przesłankami, na mocy których Sąd udziela przerwy w wykonaniu kary to choroba psychiczna lub inna ciężka choroba uniemożliwiająca wykonywanie tej kary. Na tej podstawie przerwa udzielana jest do czasu ustania przeszkody. Za ciężką chorobę uznaje się taki stan skazanego, w którym jego dalszy pobyt w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. Nie wystarczy jednak samo zaistnienie faktu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby. Sąd ocenia w każdym przypadku indywidualnie czy umożliwia ona osadzonemu odbywanie kary.

Natomiast w sytuacji, gdy skazany w sposób świadomy godzi we własne zdrowie, poprzez dokonanie samouszkodzenia albo powstrzymując się od zalecanego sposobu leczenia i przez to doprowadza się do stanu ciężkiej choroby, może on zostać umieszczony w szpitalu więziennym.

Za udzieleniem przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności mają przemawiać ważne względy rodzinne lub osobiste. Użyte określenie” ważne względy rodzinne lub osobiste” jest nieostre i wymaga każdorazowo indywidualnego rozpatrzenia. Do fakultatywnych okoliczności uzasadniających udzielenie skazanemu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności zaliczamy w szczególności: chorobę skazanego (inna niż wymieniona w art. 153 § 1 k.k.w.) lub chorobę członka rodziny skazanego, potrzebę udzielenia rodzinie okresowej pomocy w zdobyciu środków do życia, potrzebę uregulowania ważnych spraw zawodowych, materialnych lub osobistych skazanego. Sam fakt pogorszenia sytuacji rodziny skazanego nie może stanowić podstawy do uwzględnienia wniosku, ponieważ jest to naturalna konsekwencja skazania na karę pozbawienia wolności.

Prawidłowo sporządzony wniosek musi zawierać:

• imię, nazwisko i adres osoby, która składa wniosek;
• treść (np. wnoszę o udzielenie mi przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w … , sygnatura akt …),
• uzasadnienie (podanie motywów),
• datę i podpis składającego wniosek,
• załączniki (np. zaświadczenie lekarskie).

Istotne jest by skazany we wniosku wykazał, że

• wystąpiła nadzwyczajna sytuacja,
• udzielenie przerwy pozwoli na poprawę zaistniałej, nadzwyczajnej sytuacji,
• poprawa zaistniałej sytuacji jest celem udzielenia skazanemu przerwy,
• dla realizacji tego celu skazany przewidział określone środki.

Wniosek może wnieść sam skazany, jego obrońca, prokurator, zawodowy kurator sądowy, administracja zakładu karnego, komisja lekarska. Wniosek ten podlega opłacie w kwocie 60 zł (art. 15 ustawy o opłatach w sprawach karnych). Należy przesłać go do sądu penitencjarnego właściwego miejscowo ze względu na położenie jednostki penitencjarnej, w której przebywa. Skazany może również przekazać wniosek administracji zakładu karnego, która przekaże go do wymienionego sądu dołączając opinię o skazanym.

Przerwa obligatoryjna może trwać do czasu ustania przeszkody uniemożliwiającej wykonanie kary pozbawienia wolności. Kodeks karny wykonawczy nie określa jej maksymalnej długości. Natomiast z przerwy fakultatywne skazany może korzystać kilkakrotnie, jednakże łączny okres jej trwania nie może być dłuższy niż 1 rok. Ponadto skazany nie może uzyskać ponownej przerwy przed upływem roku od powrotu z poprzedniej przerwy. Czas trwania konkretnej przerwy zależy od decyzji sądu, który udzielając skazanemu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności powinien określić dokładną datę podając dzień, miesiąc oraz rok powrotu skazanego do zakładu karnego. Jeżeli skazany bez usprawiedliwionej przyczyny nie powróci do zakładu karnego najpóźniej w ciągu trzech dni po upływie wyznaczonego terminu, to popełnia przestępstwo zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Początek przerwy w odbywaniu kary liczy się od dnia zwolnienia z zakładu karnego.

Kodeks karny wykonawczy przewiduje  trzy wyjątki od powyższej zasady, a mianowicie wystąpienie:

1        innej niż choroba psychiczna skazanego;

2        innej ciężkiej choroby skazanego;

albo

1. wypadek losowy
   
   

W przypadku starań o przerwę przed upływem roku od powrotu do zakładu karnego z  ostatniej przerwy, dotychczasowy wniosek należy uzupełnić o kwestię losowości nadzwyczajnej sytuacji, tj. jej zależności od czynników zewnętrznych, nieprzewidywalnych. Będzie to np. znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej i materialnej rodziny na skutek klęski żywiołowej (np. powodzi, pożaru) lub nagła, ciężka choroba członka rodziny.

Sąd udzielając przerwy w wykonaniu kary może zobowiązać skazanego do:

• utrzymywania w okresie tej przerwy kontaktu z sądowym kuratorem zawodowym w miejscu pobytu,
• niezmieniania bez zgody tego kuratora miejsca pobytu,
• podjęcia starań o znalezienie pracy zarobkowej,
• meldowania się we wskazanej jednostce Policji.

Na postanowienie w tej kwestii przysługuje skazanemu zażalenie.

Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie przerwy na posiedzeniu, w którym może wziąć udział sam skazany, jego obrońca oraz prokurator. W przypadku gdy prokurator złoży sprzeciw, skazany będzie mógł rozpocząć przerwę w odbywaniu kary dopiero po upływie terminu do złożenia zażalenia przez prokuratora. Natomiast bierna postawa prokuratora umożliwia niemal natychmiastowe rozpoczęcie odbywania przerwy.

W przypadku ieuwzględnienia przez Sąd wniosku skazanego i odmówienia udzielenia przerwy, skazanemu przysługuje zażalenie na postanowienie, które należy złożyć w terminie 7 dniu od jego wydania.